Handige gitaar hacks

In deze en de volgende blogs behandelen we een aantal hacks (tips en tricks) voor gitaarspelers. Deze keer hebben we tips toegevoegd die te maken hebben met het vervangen van de snaren en het zetten van nieuwe snaren op de gitaar.

Sommige van deze hacks gelden enkel voor klassieke gitaren (dit is telkens aangegeven). Weet jij nog een gitaar hack? Zet hem dan in een reactie op dit bericht.

Hoeveel speling moeten je de snaren geven?

Als je een nieuwe naar op je gitaar zet, dan moet die snaar wat speling hebben, anders staat hij na het bevestigen aan het stemmechaniek meteen strak en kan hij niet verder worden gestemd. Te veel speling is ook weer niet goed, want dan ontstaan er teveel wikkelingen rond de stift, waardoor ook niet goed kan worden gestemd.

Hoeveel speling moet ik de snaar dan geven? Hier is een eenvoudige truc voor. Zet je hand haaks op de twaalfde positie, leg de snaar over de vier vingers van deze hand. Dan heb je de juiste speling. Houd deze speling aan als je de snaar aan het stemmechaniek vastmaakt. Het luistert allemaal niet zo heel precies, maar met deze methode kun je de juiste speling goed inschatten.

Voorkom gepriegel rond de stemmechanieken

Pas op: deze tip geldt enkel voor klassieke gitaren.

Als het ene einde van een nieuwe snaar aan de brug van de gitaar is vastgemaakt, moet het andere einde aan het stemmechaniek worden bevestigd. Daartoe moet het snaareinde eerst door het gaatje in de stift van het stemmechaniek worden gevoerd en dan van onderuit weer naar boven worden gehaald.

Het probleem hierbij is dat de binnenkant van de kop van de gitaar voor je vingers lastig bereikbaar is, waardoor het moeilijk is om het einde van de snaar vast te grijpen, naar boven door te voeren en daar weer vast te pakken. Dat leidt vaak tot een enorm gepriegel, waarbij het gebruik van een tangetje tot zelfs de eigen tanden niet wordt geschuwd. Vermakelijk om te zien, maar riskant voor het mooie lakwerk van je gitaar.

Hier is een methode om dat allemaal te voorkomen. Draai aan de stemknop totdat het gaatje in de stift in een hoek van 45 graden naar boven en naar jou toe wijst. Steek nu de snaar door het gaatje, terwijl je tegelijkertijd de wijsvinger van de andere hand onder de betreffende stift aan de andere kant van het gaatje houdt.

Duw nu de snaar door het gaatje. Het uiteinde van de snaar krult dan tegen de wijsvinger van je andere hand terug omhoog, waar je hem makkelijk kunt vastpakken.

Leg geen knoop in de snaren bij het vastmaken aan de stemstiften

Let op: deze tip geldt voor klassieke gitaren.

Om een nieuwe snaar aan het stemmechaniek te bevestigen leggen veel mensen er op de een of andere manier een knoop of een ingewikkelde lus in. Soms voeren ze het snaareinde voor een tweede keer door het gaatje in de stift vooraleer de snaar vast te knopen (uitermate lastig om te doen met de wat dikkere bassnaren).

Bovendien kost het straks, als de snaar weer moet worden vervangen, moeite om een knoop weer los te krijgen. Zeker omdat het al lastig genoeg is om de stift van het stemmechaniek in de krappe binnenkant van de kop van de gitaar met je vingers te bereiken.

Ook hier is er een veel makkelijkere manier. Check eerst nog even of de snaar nog steeds goed aan de brug vastzit, of hij netjes door het juiste gootje van de topkam loopt en of hij de juiste speling heeft (zoals eerder aangegeven).

Voer de snaar nu door het gaatje van de stift en haal hem weer terug, zoals in de vorige tip is aangegeven. Haal het uiteinde nu onder om de snaar heen en leid hem over de stift heen weer terug naar beneden , zoals op de foto te zien is. Pak het uiteinde van de snaar (dat nu aan de onderkant van de kop van gitaar zit) met een hand vast, trek hem strak en draai de stemknop met de andere hand in de juiste richting om de snaar vaster te draaien (naar je toe, c.q. tegen de klok in draaien).

Als de stift één omwenteling heeft gemaakt, kun je het snaaruiteinde los laten, want de snaar zit dan als vast. Je kunt nu op je gemak de snaar strakker draaien. Er komt geen knoop meer aan te pas en als de snaar aan vervanging toe is, heb je hem zo weer los.

Voorkom dat de snaren elkaar in de weg zitten

Let op: deze tip geldt voor klassieke gitaren.

Als je de nieuw opgezette snaar vaster gaat draaien, moet je tegelijkertijd met een van je vingers de snaar zo begeleiden dat de windingen zo goed mogelijk naast elkaar op de stift komen te liggen. Zorg er hierbij voor dat de windingen van de twee buitenste snaren (de E-snaren) naar buiten toe lopen en die van de overige snaren maar binnen toe lopen. Hiermee voorkom je dat de snaren elkaar kruisen en elkaar in de weg zitten, waardoor de gitaar lastig te stemmen is.

Gooi de oude snaren niet weg

Het overkomt veel gitaristen: je bent vlijtig aan het oefenen en plots klapt een van de snaren. Je hebt geen reserve setje van jouw vertrouwde merk bij de hand. Bij de muziekwinkel om de hoek zijn ze niet op voorraad en zijn ze pas over een week weer binnen. Je bestelt ze dan maar online, maar de verwachte levertijd is minimaal drie dagen. Wat nu? Drie dagen geen gitaar spelen?

Gooi daarom, als je de snaren van je gitaar hebt vervangen, de oude snaren niet weg. Maar wikkel ze op en bewaar ze in het plastic hoesje waar de nieuwe snaren in hebben gezeten. Mocht ooit een van de nieuwe snaren het begeven en heb je geen nieuw setje beschikbaar, dan kun je als noodoplossing de oude snaar weer op je gitaar zetten.

Die snaar is weliswaar aan de korte kant, omdat je er destijds de overtollige stukken van hebt afgeknipt, maar met wat handigheid en gepriegel kun je hem toch wel weer op de gitaar spannen. Het is en blijft natuurlijk een noodoplossing. Maar altijd nog beter dan dagen geen gitaar kunnen spelen.

Bewaar de verpakking van nieuwe snaren en zet de datum erop

Op een dag vind je dat een of meer snaren een beetje dof beginnen te klinken of snel ontstemd raken. Zijn de snaren te oud, ligt het aan jou of is er andere oorzaak? Je weet dat gitaarsnaren bij regelmatig gebruik gemiddeld drie tot vier maanden meegaan voordat ze moeten worden vervangen. Helaas weet je niet meer hoe lang de snaren al op jouw gitaar zitten en wanneer ze aan vervanging toe zijn.

Vandaar mijn advies: schrijf, nadat je nieuwe snaren op je gitaar hebt gezet, de datum op de lege verpakking van de snaren en bewaar die verpakking. Dan weet je altijd hoe lang je met de set snaren hebt gespeeld.

Krakende snaren

Herken je dit? Je bent je gitaar aan het stemmen en terwijl je voorzichtig aan een van de stemknoppen draait, kraakt de snaar even en raakt ontstemd. Heel hinderlijk! Veel mensen denken ten onrechte dat dit komt door een onzuivere stemmechaniek. De werkelijke reden is dat de betreffende snaar een klein beetje over de topkam slipt.

Als je naar de topkam van jouw gitaar kijkt, dan zie je dat er voor iedere snaar een smal gootje is, waar de snaar doorheen loopt. Door de wrijving kan de snaar even haperen en dan een klein stukje doorschieten. Dat is de oorzaak van het kraken van de snaar.

De oplossing ligt voor de hand: verminder de wrijving tussen de snaar en topkam door het gootje te smeren. Alleen, smeerolie is hiervoor natuurlijk niet geschikt. Dan glijdt de snaar weer te makkelijk door het gootje en wordt het een smeerboel op en rond de kop van de gitaar. De oplossing is een droge smering met behulp van grafiet. Net zoals wanneer we te droge sloten smeren.

Koop een zacht potlood (type B). Iedere keer dat je de snaren vervangt ‘kleur’ je, voordat je de snaren aan het stemmechaniek bevestigt, de gootjes van de topkam met het potlood een beetje zwart. Na een paar keer stemmen heb je geen last meer van krakende snaren.

Heel hinderlijk: de gitaar glijdt telkens een beetje weg

Heb jij dat ook? Je zit bij het gitaarspelen keurig in de juiste positie: je ene voet op een voetenbankje en de gitaar keurig recht op je bovenbeen, zodat je precies tegen de gitaarhals aankijkt. En toch glijdt de gitaar dankzij de blinkende en gladde lak tijdens het spelen langzaam en ongemerkt telkens een klein beetje verder weg.

Uiteindelijk is de gitaar schuin gaan staan, zodat je vingertoppen niet meer haaks op de snaren staan en je ongewild onbedoelde snaren gaat dempen. Je zet tijdens een pauze de gitaar weer recht en daarna herhaalt het hele proces zich weer.

De oplossing is simpel. Koop een rechthoekig antislip matje. Deze worden bijvoorbeeld gebruikt om op het dashboard van een auto te leggen zodat de voorwerpen die je erop legt tijdens het rijden niet wegglijden. Of ze worden onder een tapijt gelegd, zodat het tapijt niet kan wegschuiven.

Ook worden ze gebruikt als leggers op kastplanken. Knip uit het antislip matje een stuk van ongeveer 35 bij 15 centimeter en leg dit op jouw bovenbeen, daar waar de gitaar komt, en zet de gitaar erop. Het hele probleem is hiermee opgelost.

Geef je oude sok een tweede leven

Ongetwijfeld komt het volgende jou bekend voor. Het is een warme (na)zomerdag en daarom heb je een shirt of een hemd met korte mouwen aangetrokken. Tijdens het gitaarspelen gaat jouw rechter arm (als je rechts bent) hinderlijk vastplakken aan het bovenblad van de gitaar en begint de binding (de ‘rand’ van de gitaar) in je arm te snijden.

Wat nog erger is: na een tijdje ontstaat er door het opdrogen van het transpiratievocht van jouw arm een doffe glans op het bovenblad, die ruw aanvoelt en maar moeilijk weg te poetsen is.

Ook nu is de oplossing simpel. Zoek een oude sok, die je nog ergens hebt liggen, en knip de ‘voet’ eraf. Er blijft dan een soort manchet over. Schuif deze tot kort achter je elleboog over je arm. Nu maakt jouw arm bij het spelen geen direct contact meer met het bovenblad van de gitaar.

Help, waar is die vijfde positie?

Speel je op een gitaar zonder fretmarks, zoals bij veel klassieke gitaren het geval is, dan is het volgende je waarschijnlijk ook al eens overkomen. Je moet tijdens het spelen een snelle Barré-greep op de vijfde positie zetten, maar ziet niet direct waar die vijfde positie zich op de toets bevindt.

Tijd om de posities van boven naar beneden te tellen is er niet en je bent nog niet zo ervaren dat je blindelings weet waar welke positie zich bevindt.

Fretmarkers

Gelukkig is hier een eenvoudige oplossing voor. In veel fysieke en online muziekwinkels kun je zogenaamde fretmarkers kopen. Dit zijn ronde plakkertjes die je op de toets of op de zijkant van de hals van de gitaar kunt plakken. Ze zijn eenvoudig aan te brengen (ongeveer zoals plakplaatjes), reageren niet met de lak van de gitaar en zijn makkelijk weer te verwijderen door er met een vingernagel of een poetsdoekje overheen te wrijven.

Ze zijn te krijgen in twee maten: met een diameter van 1/4 en van 1/8 inch en kosten rond de 10 Euro voor een setje van tien (niet super goedkoop dus). De eerste zijn bedoeld om op de toets te plakken en de tweede om op de zijkant van de hals van de gitaar te plakken.

Klassieke gitaar

Als je een klassieke gitaar hebt, dan zou ik geen fretmarkers op de toets plakken. Ik vind het voor een klassieke gitaar geen mooi gezicht en het is bovendien een hoop gepruts om ze onder de snaren te krijgen, tenzij je natuurlijk de snaren hiervoor wilt verwijderen. Bovendien zie je de toets van een klassieke gitaar niet goed als je deze correct vasthoudt. Ik vind het fraaier, en ook handiger, om de kleine markers (die van 1/8”) op de zijkant van de hals te plakken.

En dan natuurlijk wel aan de goede kant: de zijkant waar je tijdens het spelen naar kijkt. Je hoeft er niet meer dan drie te plakken. Namelijk bij de vijfde, de zevende en de negende positie. Dit is voldoende om, na wat gewenning, ook alle andere posities direct terug te vinden. De markers vallen nauwelijks op. Als je niet weet dat ze er zitten, zie je ze niet.

Overigens zijn veel klassieke gitaren die uit Azië komen al voorzien van hele kleine markers op die posities. De meeste Europese gitaren hebben dit niet.

Als je er een beetje aan gewend bent, dan kun je nu vliegensvlug een Barré-greep op bijvoorbeeld de vijfde positie vinden. En deze snel doorschuiven naar de zevende positie, of naar de negende, is al helemaal geen probleem meer.

Nog een waarschuwing: pas met het schoonmaken van de gitaar op dat je de markers niet onbedoeld verwijdert. Doe niet zoals ik: de zijkanten van de gitaarhals fanatiek poetsen met een microvezeldoekje en je de dag erna over verbazen dat de markers ineens zijn verdwenen.

Tandenstokers zijn ook heel nuttig voor het gitaaronderhoud

Rond de fretten hoopt zich in de loop van de tijd geleidelijk aan vuil op (een combinatie van stof en vet ). De bovenkanten van de fretten zijn goed schoon te maken met een microvezeldoekje. Maar hoe bereik je de zijkanten en dan met name het raakvlak tussen de fretten en de toets?
Hier biedt een houten tandenstoker uitkomst.

Haal, bijvoorbeeld als je de snaren van je gitaar vervangt, de punt van een schone tandenstoker voorzichtig langs de zijkanten van alle fretten. Maak de tandenstoker iedere keer weer schoon met een doekje. Als je alle fretten hebt gehad, haal je het overtollige vuil weg door met een microvezeldoekje nog eens langs alle fretten te gaan.

Pas echter op: je kunt dit alleen doen bij gitaren waarvan de toets uit palissander (rosewood) of ebbenhout (ebony) bestaat, omdat dit harde houtsoorten zijn. Bovendien dient de toets onbewerkt (niet gelakt) te zijn, wat bij palissander en ebbenhout zo goed als altijd het geval is. Doe dit niet wanner de toets van esdoorn (maple) of beuken (batter) is. Dit zijn namelijk zachtere houtsoorten, die bovendien in de meeste gevallen zwart zijn gelakt. Je loopt dan het risico om de toets en de lak te beschadigen.

Vervang niet alle snaren ineens

Als je de snaren van je gitaar vervangt, dan is mijn advies om niet eerst alle snaren er af te halen en dan de nieuwe snaren erop te zetten.

Een voor een en twee voor twee
Vervang in plaats daarvan de snaren een voor een en/of twee voor twee. Haal je alle snaren van de gitaar, dan valt de spanning die de snaren op de hals en het bovenblad uitoefenen (meestal is die rond de 2 kilo per vierkante meter) ineens weg, waardoor de hals een beetje krom kan gaan trekken. Daarna moet de gitaar zich weer gaan instellen op de spanning van de nieuwe snaren, waardoor het tijd en moeite gaat kosten om de gitaar weer goed op stemming te brengen. Bovendien is het eerst weghalen van alle spanning en het daarna weer op spanning brengen met de nieuwe snaren niet goed voor de gitaarhals. Een bijkomend voordeel van het een voor een of twee voor twee vervangen van de snaren is dat er altijd nog een naastgelegen snaar voorhanden is waarop je een nieuw gemonteerde snaar kunt afstemmen. Natuurlijk op voorwaarde dat je de gitaar voorafgaand aan het vervangen van de snaren hebt gestemd.

Halspen

Het risico van het kromtrekken van de hals speelt overigens een stuk minder als je gitaar voorzien is van een halspen (truss rod). Hiermee kun je met behulp van een inbussleutel of een schroevendraaier de hals weer voorzichtig rechttrekken. Bijna alle elektrische en western gitaren en de meeste klassieke gitaren die in Azië worden gemaakt hebben een halspen. De meeste klassieke gitaren die in Europa (vooral in Spanje) worden gemaakt hebben dit echter niet. En juist bij deze gitaren (dus de gitaren zonder halspen) loop je een reëel risico dat de hals krom gaat staan als je regelmatig alle snaren tegelijk verwijdert en er pas daarna nieuwe op zet.
Weet je niet of jouw klassieke gitaar een halspen heeft, kijk dan door het klankgat in de richting van de hals. Als daar een inbus- of een gewone schroef zit, dan zit er een halspen achter.

Schoonmaken en oliën

En hoe zit het dan met het schoonmaken en oliën van de toets? Moet je hiervoor niet eerst alle snaren verwijderen?
Dat hoeft niet. Zelf doe ik het meestal zo: Eerst haal ik de lage e-snaar (snaar 6) eraf. Voordat ik er een nieuwe lage e-snaar opzet, maak ik het deel van de toets dat vrij is komen te liggen goed schoon met een microvezeldoekje, breng ik wat toetsolie aan, laat dit even intrekken en wrijf de toets daarna goed schoon met een droge doek. Daarna maak ik het deel van het bovenblad dat vrij is komen te liggen (tussen het klankgat en de brug) schoon, doe er wat was op, laat dit intrekken en wrijf het dan schoon met een ander doekje. Dan gaat de nieuwe snaar erop.
Vervolgens herhaal ik het proces voor de hoge E-snaar (snaar 1). Daarna verwijder ik de A- en de D-snaar (snaar 5 en 4) tegelijk. Dan behandel ik ook nu het vrijgekomen deel van de toets en de klankkast op dezelfde wijze. Hierbij sla ik een dun doekje om de nieuwe snaren die ik er eerder heb opgezet, zodat deze niet of zo weinig mogelijk in aanraking komen met de olie. Dan zet ik er de nieuwe snaren op. Vervolgens doe ik hetzelfde voor de G- en de B-snaar (snaar 3 en 2), die ik ook tegelijk verwijder.

Tot slot

Tot slot haal ik een doek over de nieuwe snaren en er onderlangs om ze goed schoon te maken.
Het kost allemaal misschien iets meer tijd, maar is wel veiliger voor je gitaar. Bovendien is het niet iets wat je iedere dag doet, want je vervangt de snaren meestal maar drie of vier keer per jaar.