In deze en volgende blogs behandelen we een aantal hulpmiddelen, accessoires, gratis apps en andere hebbedingetjes voor bij jouw gitaar.
We beginnen met aantal accessoires die je eigenlijk al direct nodig hebt. Vandaag is de capo aan de beurt. (Dit is aanvulling op een eerdere blogpost.)
Wat is het?
Een capo is een klem die je in een van de posities op de toets van de gitaar klemt. Capo’s kun je kopen in verschillende modellen, met ieder hun voor- en nadelen.
Zo ziet hij er bijvoorbeeld uit
Hoe heet een capo nou eigenlijk voluit?
en zo plaats je hem
De benaming komt, zoals voor veel muziektermen het geval is, uit het Italiaans. De oorspronkelijke naam schijnt ‘capotasto’ te zijn. ‘Capo’ betekent zoveel als hoofd, top of begin. En een ‘tasto’ is een sleutel, knop of een toets. Bij een tokkelinstrument is de ‘tasto’ wat we in het Nederlands de toets noemen: de platte kant van de hals, waar de fretjes op zitten. Een ‘capo-tasto’ is dus letterlijk het hoofd of het begin van de toets. Oorspronkelijk werd het woord gebruikt om de topkam aan te duiden.
Capo d’Astro, Capodasto, Capodastre of Capo?
‘Capo d’Astro’ is een merknaam, die gaandeweg in gebruik is geraakt (vooral bij niet Italiaans sprekenden). En omdat de ‘r’ voor sommigen wat moeilijk lag, werd dit ook wel uitgesproken als ‘capodasto’. In Frankrijk noemen ze het een ‘capodastre’. Een wat officiëlere benaming voor een capo is ‘barréklem’ omdat de capo in feite voor een permanente barrégreep zorgt. Anderen noemen het weer een ‘gitaarklem’. Zelf noem ik het, om alle verwarring te voorkomen, gewoon een ‘capo’.
Wat doet de capo precies?
Een nood-capo
De capo fungeert als een verplaatsbare topkam, waardoor de snaren in feite worden verkort en alle tonen die je aanslaat hoger klinken. Stel, je zet de capo in de tweede positie, dan klinken alle tonen eentje hoger. Iedere positie op de toets komt namelijk overeen met een halve toonafstand. Twee posities dus met een hele toonafstand. De open D-snaar klinkt nu opeens als een E-toon en de open G-snaar als een A-toon. Je moet de snaren wel onder de capo aanslaan, niet erboven, want dat klinkt niet.
A wordt B
Stel je nu voor dat de capo de topkam van je gitaar is en gebruik daaronder de grepen zoals je gewend bent zonder capo. Zet je vingers in de greep voor het A-akkoord en sla dat akkoord aan. Dus: de vingers twee posities onder de capo op de D- en G- en B-snaar. Wat je nu hoort is een B-akkoord. En het A mineur akkoord wordt nu ineens een B mineur akkoord. Als je al een capo hebt, probeer het dan maar eens.
Moeilijke akkoorden worden makkelijk
De akkoorden zijn door de capo ‘automatisch’ naar een hogere toonsoort omgezet.
De B-akkoorden zijn lastige akkoorden waar je complexe vingerzettingen voor nodig hebt. Maar met een capo worden ze ineens heel makkelijk als je de A-grepen een beetje onder de knie hebt.
Wat kun je nou met een capo? We geven hieronder enkele voorbeelden.
Barrégrepen vervangen
De capo werkt net zoals een barré greep. Als je moeite hebt met barrégrepen, dan kan een capo een uitkomst zijn. Een nadeel is natuurlijk wel dat de capo een min of meer permanente barrégreep is. Variëren met andere barrégrepen, schuiven van barrégrepen of het spelen van open snaren zijn dan niet goed mogelijk, tenzij je de capo tijdens het spelen weghaalt of verplaatst. Allebei niet echt handig.
Overstappen op makkelijkere akkoorden
Virtuele capo van Chordify
Stel je wilt een nummer begeleiden met de akkoorden zoals die in Chordify staan aangegeven. Maar een van de akkoorden is een C7. Een akkoord dat je misschien (nog) niet kent en waarvoor je vier vingers in een ongemakkelijke positie moet neerzetten. Als je een abonnement op Chordify hebt, dan kun je een ‘virtuele’ capo naar willekeurige posities verschuiven. De akkoorden veranderen dan overeenkomstig. Verschuif de virtuele capo naar een positie met akkoorden die voor jou wel speelbaar zijn. Zet op jouw gitaar de ‘echte’ capo op die positie en je kunt meespelen met Chordify.
Aanpassen aan de stem
Stel je wilt je je eigen of andermans zang met akkoorden begeleiden op de gitaar, maar de akkoorden die in de partituur staan klinken veel te laag voor de stem van de zanger. Dan kun je met behulp van de capo alle akkoorden in een klap overzetten naar een hogere toonsoort. Stel dat het stuk dat je wilt begeleiden veel gebruik maakt van de akkoorden A en Am, maar de zanger kan deze lage tonen niet goed zingen. Een capo in de derde positie zet alles over in de hogere toonsoort C. Je kunt vanaf de capo de grepen gebruiken die je altijd gebruikt voor de akkoorden A en Am, terwijl je in feite C en Cm speelt. Jij blij en de zanger blij.
Aanpassen aan kleine kinderhandjes
Kinderen gebruiken vaak een capo in de derde of vijfde positie. Daar zijn de afstanden tussen de fretten minder groot, waardoor kleine kinderhandjes makkelijker de meeste grepen kunnen pakken.
Een gitaarduet spelen
Als je een stuk met twee gitaren wilt spelen, dan klinkt het mooier als de gitaren in verschillende, goed samen klinkende toonsoorten spelen. Bijvoorbeeld de eerste gitaar speelt zonder capo en de tweede gitaar moet alles twee hele tonen (een zogenaamde grote terts) hoger spelen. Als je op de tweede gitaar een capo in de vierde positie zet, dan klinkt op die gitaar alles twee tonen hoger dan op de eerste gitaar, terwijl je onder de capo de grepen gebruikt die je zonder capo ook zou gebruiken. Het C-akkoord wordt dan bijvoorbeeld een E-akkoord en het G-akkoord wordt een B-akkoord.
Andere instrumenten imiteren
Een luit klint drie halve tonen hoger dan een gitaar. Met een capo in de derde positie kun je dus je gitaar net zo laten klinken als een luit en kun je muziek die geschreven is voor luit, spelen op jouw gitaar.
Een ukelele klinkt vijf halve tonen hoger dan een gitaar en heeft maar vier snaren, bijvoorbeeld een D-, G-, B- en E-snaar. Met een capo in de vijfde positie kun je daarom je gitaar laten klinken zoals een ukelele, mits je de lage E-snaar en de A-snaar niet gebruikt.
Wat kost het?
Een capo hoeft niet heel duur te zijn. Je kunt er al een kopen vanaf rond de € 10,–. Er is wel één ding waar je goed op moet letten: er zijn aparte capo’s voor klassieke gitaren en voor western gitaren. De ronding van de hals van een klassieke gitaar is anders dan die van western gitaar. Bovendien is de toets van een klassieke gitaar plat, terwijl die van een western gitaar (en ook van een elektrische gitaar) een beetje bol is. Daarom past een capo voor een western of elektrische gitaar niet op een klassieke gitaar en omgekeerd.
Verschillende soorten
Capo’s zijn er in soorten en maten.
Capo van elastiek
Een hele simpele capo is er een die op basis van een sterk elastiek werkt.
Een ander, wat ouderwets model, werkt met een bandje dat strakker kan worden getrokken, zodat de capo de gewenste druk op de snaren uitoefent. Is niet altijd even handig in het gebruik.
Klemcapo
Een veel gebruikt model is de klemcapo. Je zet hem als een soort tang op de toets. De capo drukt door middel van een veer op de snaren. Het voordeel van deze capo is dat je hem snel kunt opzetten en hem tijdens het spelen snel weer kunt weghalen of verplaatsen. Heb je de capo niet meer nodig en zit je ermee te houden, dan kun je hem eenvoudig op de kop van je gitaar parkeren.
Capo met spanningsschroef
Iets geavanceerder is de capo met spanningsschroef. Met de stelschroef kun je de capo aanpassen aan de juiste dikte van de gitaarhals en aan de gewenste druk op de snaren.
Instelbare partiële capo
Ook zijn er zogenaamde partiële capo’s die slechtst enkele snaren indrukken en er zijn zelfs verstelbare partiële capo’s, waarbij je de in te drukken snaren vooraf kunt instellen.
Goed plaatsen
Zet de capo dicht achter, maar niet bovenop, de voorste fret van de gewenste positie. Net zoals je jouw vingers neerzet. Zorg ervoor dat de capo haaks op snaren staat, alle snaren goed raakt en geen snaren scheef trekt. Als je de druk door middel van een spanningsschroef kunt instellen, zorg dan voor een zo licht mogelijke druk, zodat alle snaren mooi en helder klinken. Houd er rekening mee dat de gitaar door het gebruik van een capo ontstemd kan raken. Stemmen na gebruik van een capo kan daarom geen kwaad.
Heb jij ervaringen met een capo, of heb je vragen of opmerkingen? Deel deze dan met ons door te reageren op deze post.
